- Samorządy zamknęły 2022 rok na minusie, z deficytem budżetowym na poziomie 8,2 mld zł. Deficyt odnotowało 55% samorządów (vs 13% w 2021), a w grupie miast na prawach powiatu wskaźnik ten wyniósł 86% (vs 26% w 2021). Było to wynikiem nasilonej presji kosztowej przy ograniczonej możliwości zwiększenia dochodów własnych, co z kolei było pochodną zmian w podatku PIT oraz zmian w sposobie finansowania samorządów wprowadzonych przez Polski Ład z początkiem 2022. Zmiany szczególnie negatywnie odbiły się na wynikach miast na prawach powiatu, w których dochody ogółem okazały się o 0,8% niższe niż w 2021, a same dochody z PIT były niższe o 0,4%. Łącznie dochody z PIT i CIT w samorządach wzrosły o 8,4%, co było wynikiem niższym od średniorocznego tempa wzrostu cen w gospodarce (14,4%).
- Wydatki JST wzrosły o 12,0% (przy wzroście dochodów o 3,7%), a wydatki bieżące o 9,4%. Istotnie wzrosły koszty wynagrodzeń i pochodnych od wynagrodzeń (+9,0%), stanowiące 39,1% wydatków bieżących, a także koszty obsługi długu (+264%) czy wydatki na energię (+19,3%). Wydatki związane z pomocą obywatelom Ukrainy wyniosły ponad 7 mld zł i były w zdecydowanej większości pokryte ze środków rządowego Funduszu Pomocy.
- Wynik operacyjny JST, pokazujący zdolność jednostek do spłaty zobowiązań i finansowania inwestycji, zmniejszył się o 26,8% do 26,8 mld zł. Niepokojące jest, że deficyt operacyjny wykazało aż 77 samorządów (vs 7 w 2021), w tym 13 powiatów grodzkich.
- Wydatki inwestycyjne samorządów kontynuowały trend wzrostowy (+25,4%), co częściowo było wynikiem wzrostu kosztów prowadzenia inwestycji. Aktywność samorządów była jednak w ubiegłym roku wyraźnie wyższa niż w poprzednich latach, m.in. dzięki środkom z Rządowego Funduszu Polski Ład: Programu Inwestycji Strategicznych oraz RFIL. Wzrost wydatków inwestycyjnych odnotowały wszystkie grupy JST, przy czym najsilniej wzrosły inwestycje powiatów ziemskich (+43,9%) i gmin (+10,1%), słabszy wzrost wypracowały województwa (+4,4%) i powiaty grodzkie (+5,9%).
- Budżet sektora samorządowego będzie wymagać dodatkowego transferu subwencyjnego w 2023. Ministerstwo Finansów zadeklarowało gotowość do przekazania takiego wsparcia, lecz nie jest jeszcze znana jego kwota. Ryzyko pogłębienia deficytu budżetowego JST jest wysokie, ze względu na utrzymującą się presję po stronie wydatków i ograniczone możliwości powiększania dochodów. Sytuacja budżetów samorządów w kolejnych latach będzie zależeć od kształtu zmian w systemie finansowania JST, o które zabiega strona samorządowa. Zmiany te (m.in. możliwy udział JST w zryczałtowanym PIT od 2024) są obecnie przedmiotem prac Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
