- W połowie 2022 przyglądaliśmy się różnicom w inflacji CPI pomiędzy różnymi typami gospodarstw domowych, m.in. aby przybliżyć oficjalną miarę do „osobistej” inflacji każdego z nas (por. Makro Fokus: „Inflacja inflacji nierówna”). Tym razem kontynuujemy naszą analizę przyglądając się zmianom struktury koszyka inflacyjnego dla poszczególnych grup gospodarstw domowych, które nastąpiły między 2022 a 2023. Odzwierciedlają one faktyczne zmiany w strukturze konsumpcji między 2021 a 2022 (wagi w koszyku inflacyjnym na dany rok są ustalane na podstawie struktury spożycia w roku poprzednim).
- W 2022 konsumenci ograniczyli udział wydatków na łączność oraz napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe we wszystkich typach gospodarstw domowych. W przypadku pozostałych wydatków zmiany w strukturze konsumpcji były zróżnicowane w zależności od typu towaru/usługi oraz od typu gospodarstwa domowego.
- Największy wzrost udziału odnotowano dla wydatków na restauracje i hotele – dotyczy to konsumentów z gospodarstw domowych pracujących i rolników. W przypadku restauracji i hoteli to zapewne efekt popandemicznego otwarcia gospodarki.
- Mocno wzrósł także udział wydatków na transport dla konsumentów z gospodarstw domowych rolników i nieaktywnych zawodowo. Tutaj jest to zapewne kombinacja szoku energetycznego oraz działań osłonowych w ramach tarcz antyinflacyjnych w 2022.
- Siła reakcji konsumentów na zmieniające się ceny zależy od tego, jak mocno zmieniają się ceny różnych towarów/usług dla różnych konsumentów (tzw. efekt dochodowy), a także od tego, dla których konkretnie towarów/usług zmiany inflacyjne następowały (tzw. efekt substytucyjny). Ważna jest także zmiana upodobań konsumentów.
- Nasze szacunki wskazują, że najmocniejsze efekty dochodowe i substytucyjne wystąpiły w kategoriach żywność, użytkowanie mieszkania i transport, czyli kategoriach objętych najsilniejszymi szokami cenowymi w 2022. Oba efekty praktycznie się zniwelowały (ujemny dochodowy z dodatnim substytucyjnym), przez co zmiana udziału wydatków na te towary/usługi niewiele się zmieniła. To wskazuje, że są to dobra pierwszej potrzeby – konsumenci nie mogą istotnie zmniejszać ich zakupów.
- Z drugiej strony łączność, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe to dobra, dla których efekty dochodowy i substytucyjny są jednocześnie ujemne. To sugeruje, że konsumenci mogli świadomie zrezygnować z ich konsumpcji, aby podtrzymać wydatki na inne towary/usługi. W przypadku łączności dochodzi zapewne zmiana preferencji konsumentów – ze względu na okres popandemiczny i spadek zapotrzebowania na kontakty zdalne.
