- Czy popandemiczna normalizacja poziomu stóp procentowych NBP może „zdewastować” sytuację finansową gospodarstw domowych? Zainspirowani pierwszą od prawie dekady podwyżką stóp procentowych w Polsce, postanowiliśmy przeanalizować wrażliwość polskich gospodarstw domowych na normalizację krajowej polityki pieniężnej. Wnioski z naszej analizy są pomocne m.in. przy ocenie perspektyw popytu konsumpcyjnego oraz jakości portfela kredytów dla gospodarstw domowych.
- Wyniki naszych projekcji pokazują, że polskie gospodarstwa domowe cechuje wysoka zdolność do poradzenia sobie ze wzrostem kosztu obsługi zadłużenia, zarówno w porównaniu z wcześniejszymi epizodami wzrostu stóp w Polsce, jak i z obecną sytuacją w innych europejskich gospodarkach.
- Oszacowaliśmy koszty obsługi zadłużenia kredytowego gosp. domowych w 2022 w dwóch scenariuszach wzrostu stóp NBP: do końca 2021 o 100pb (powrót do poziomu sprzed pandemii) i o 200bp (w skali zgodnej z obecnymi oczekiwaniami rynkowymi, ale rok szybciej), a także równoległej zmiany kursu złotego o +/-10%. Nawet w „szokowym” scenariuszu wzrostu stóp o 200pb koszty obsługi kredytu w relacji do dochodu do dyspozycji wzrosłyby zaledwie o 0,36pp do 4,1%, a więc byłyby niewiele wyższe niż przed pandemią i znacznie niższe niż w szczycie obciążenia kosztami obsługi zadłużenia niemal dekadę temu. Innymi słowy, nawet w scenariuszu dość drastycznej normalizacji polityki pieniężnej NBP (podwyższenie stóp aż o 200pb już przed końcem 2021) nie należy oczekiwać z tego tytułu w 2022 istotnego osłabienia dynamiki popytu konsumpcyjnego lub znacznego pogorszenia jakości portfela kredytowego w segmencie gospodarstw domowych.
- Kluczowym czynnikiem ograniczającym wrażliwość gospodarstw domowych na podwyżki stóp procentowych jest silny wzrost dochodów. W naszej analizie przyjmujemy, że w latach 2021-2022 dochody rozporządzalne rosną o 6% rocznie, a więc w tempie zbliżonym do obserwowanego w latach 2017-2019. Biorąc pod uwagę silnie wzrostowy trend płac oraz skutki Polskiego Ładu, faktyczny wzrost dochodów może się okazać większy, szczególnie dla najmniej zamożnych gospodarstw domowych.
- Ważnym czynnikiem determinującym wrażliwość gospodarstw domowych na podwyżki stóp jest skala ich zadłużenia. Pomimo boomu gospodarczego i długiego okresu stabilnie niskich stóp procentowych przed pandemią, dynamika kredytów dla gospodarstw domowych była umiarkowana. Podczas pandemii dynamika akcji kredytowej nadal słabła, mimo obniżki stóp niemal do zera w 1h20. Relacja zadłużenia kredytowego gospodarstw domowych do ich dochodów do dyspozycji spadła z 48,9% na koniec 2019 do 46,4% w 1q21. „Zdelewarowanie” gospodarstw domowych zmniejszyło ich wrażliwość na podwyżki stóp. W naszej analizie zakładamy, że zadłużenie gospodarstw domowych w trakcie 2022 wzrośnie o blisko 7%, podobnie jak w tym roku.
- Istotny wpływ na zdolność gospodarstw domowych do obsługi zobowiązań mają ich oszczędności/aktywa. Wymuszone oszczędności z czasu pandemii stanowią dodatkowy bufor bezpieczeństwa dla zdolności kredytobiorców do obsługi zadłużenia. Bufor ten jest doskonale widoczny w gwałtownym wzroście aktywów finansowych gospodarstw domowych, których wartość w 1q21 przekroczyła 110% PKB.
