Kosztowne ożywienie

Nasz podstawowy scenariusz makro dla krajowej gospodarki zakłada, że dalszy przebieg pandemii w Polsce nie będzie wymuszał wprowadzania dotkliwych ekonomicznie restrykcji. Mocno zaawansowany proces szczepień oznacza, że rosnąca liczba zakażeń nie powinna powodować tak dużej liczby hospitalizacji i zgonów, aby zmusić władze do wprowadzenia na dużą skalę antyepidemicznych ograniczeń.

Bazowy scenariusz braku istotnych restrykcji jest obarczony ryzykiem. Wiąże się ono przede wszystkim z niewystarczającym stopniem zaszczepienia populacji. Poluzowanie restrykcji przeciwpandemicznych zbiegło się z osłabieniem tempa szczepień. Zaszczepienie niewiele ponad 50% populacji i wygasanie odporności nabytej na wiosnę oznacza, że przy co najmniej 3-krotnie większej zaraźliwości wariantu Delta, nie można wykluczyć powtórki scenariusza z poprzednich fal. Źródłem powszechnego optymizmu, że udało się zapanować nad dotkliwością pandemii, były przykłady z innych państw (np. Izrael, Wlk.Brytania), gdzie fale zachorowań po zrealizowaniu szczepień niosły ze sobą radykalnie niższe niż wcześniej odsetki przypadków wymagających hospitalizacji lub prowadzących do zgonów. Niski poziom wyszczepienia w Polsce sprawia, że założenie o łagodniejszym przebiegu kolejnej fali pandemii może się nie do końca spełnić. Krajowe dane epidemiczne pokazują, że zarówno liczba hospitalizacji, jak i osób wymagających podłączenia do respiratora we wrześniu wyraźnie wzrosła, i na tle ubiegłorocznej, jesiennej fali pandemii wcale nie jest istotnie niższa. Liczba zgonów też rośnie, jednak jest mniejsza niż rok temu. Liczba nowych dziennych zakażeń przebiła na początku października barierę dwóch tysięcy. Może ona być jednak niedoszacowana, ponieważ wakacyjna normalizacja sytuacji przyniosła odprężenie, także w podejściu do zgłaszania przypadków łagodniejszych objawów (których powinno być relatywnie więcej ze względu na „młodszą” strukturę wiekową niezaszczepionej części ludności). Zanik obaw o sytuację zdrowotną, widoczny m.in. w badaniach GUS (we wrześniu 16,5% badanych uważało że pandemia jest dużym zagrożeniem dla osobistego zdrowia, najmniej od momentu jej wybuchu), a także przy (nie)przestrzeganiu pozostawionych obostrzeń przeciwpandemicznych, w szczególności sanitarnych (m.in. w zakresie zasłaniania nosa i ust) sprawia, że niekorzystny scenariusz rozwoju sytuacji pandemicznej w Polsce, z pewną dozą restrykcji, nie może być całkowicie wykluczony.

O ile nawet w niekorzystnym scenariuszu mało prawdopodobny wydaje się ogólnokrajowy lockdown, to większe jest ryzyko regionalnych obostrzeń, głównie na terenach, gdzie odsetek zaszczepionych jest niski. Równocześnie spodziewamy się, że wzrost zakażeń i hospitalizacji, wraz z jesienną falą pandemii, ponownie negatywnie wpłynie na mobilność ludności. Skutki gospodarcze pandemii pozostaną jednak ograniczone, na co wpłynie: brak ogólnokrajowego lockdownu i struktura geograficzna wyszczepienia populacji, w której wyróżniają się lepiej wyszczepione miasta i aglomeracje, mające większy wkład do wzrostu PKB, niż słabiej zaludnione i wyszczepione obszary wiejskie, w szczególności na wschodzie kraju. Główne ryzyko związane z kolejną falą dotyczy powrotu do zdalnego nauczania (co ogranicza podaż pracy rodziców) i ograniczeń w działaniu niektórych usług (np. dostęp tylko dla zaszczepionych).

• Trendy bieżące

Postpandemiczne ożywienie głównych światowych gospodarek trwa, ale napotyka bariery i wytraca impet. Dotychczasowe tempo ożywienia było większe niż oczekiwano – poziom PKB w USA jest już wyższy niż przed pandemią, a w strefie euro oczekiwana odbudowa strat przesunęła się na koniec 2021 (z 1q22). Światowa gospodarka dość szybko weszła w dojrzałą fazę cyklu koniunkturalnego, która objawia się m.in. szybko rosnącą inflacją i rekordowymi cenami wielu surowców. Dzięki szczepionkom wpływ pandemii na aktywność w gospodarkach rozwiniętych znacznie zmalał, ale lokalne wzrosty zakażeń nadal kładą się cieniem na wzroście gospodarczym (głównie ze względu na utrudnienia w handlu z Azją na skutek stosowania polityki „zero covid” - m.in. czasowe zamykanie portów pogłębiające ograniczenia podażowe).

• Prognoza średnioterminowa

Globalne ograniczenia podażowe, braki kluczowych komponentów i rekordowe ceny energii elektrycznej i gazu rodzą obawy stagflacyjne. Warto przy tym podkreślić, że wynikający z regulacji środowiskowych wzrost cen energii nie musi oznaczać wzrostu przeciętnego poziomu cen (czyli inflacji), a jedynie dostosowania cen względnych. Ożywienie światowej gospodarki napotyka coraz więcej przeszkód. Jedną z nich jest wygasanie impulsu monetarnego w Chinach oraz coraz wyraźniejsze problemy związane z nadmiernym zadłużeniem sektora prywatnego w tym kraju. Globalny wzrost ma jednak nadal poważne podstawy, takie jak uruchamiane właśnie fiskalne wsparcie dla europejskiej gospodarki, utrzymujący się globalnie popandemiczny „nawis” oszczędności gospodarstw domowych oraz ewentualny pakiet fiskalny w USA. W wypowiedziach bankierów centralnych dominuje narracja o przejściowym charakterze podwyższonej inflacji, jednak coraz więcej wskazuje na to, że ten przejściowy okres szybszego wzrostu cen będzie się wydłużał, tak jak sugerował niedawno J.Powell. Oczekujemy, że w listopadzie Fed rozpocznie ograniczanie programu skupu aktywów, a tapering może się zakończyć już w połowie przyszłego roku. Następnym krokiem będzie podwyżka stóp procentowych w trakcie 2022. EBC w 4q21 dokonał „rekalibracji” pandemicznego programu PEPP, jednak w jego przypadku droga do podwyżki jest jeszcze bardzo odległa. Globalnie do banków podnoszących stopy dołączył niedawno Norges Bank, a coraz bliżej takiej decyzji jest Bank Anglii.

• Źródła niepewności dla prognozy

Głównymi źródłami niepewności pozostają: (1) przebieg pandemii, (2) rosnące ceny energii; (3) natężenie ograniczeń podażowych.

• Trendy bieżące

2q21 przyniósł rekordowy wzrost PKB (11,1% r/r), na który złożyły się: silny wzrost konsumpcji (o 13,3% r/r) oraz dalsze przyspieszenie wzrostu inwestycji (do 5,0% r/r). Po odsezonowaniu wzrost PKB wyniósł 2,3% k/k, a poziom PKB znalazł się powyżej tego sprzed pandemii. Polskajako jedna z pierwszych gospodarek UE odrobiła pandemiczne straty. Dane za lipiec-wrzesień wskazują, że po silnym odbiciu w 2q21, gospodarka zgodnie z oczekiwaniami weszła na tory normalizacji aktywności. Wyniki przemysłu, budownictwa i handlu implikują, że wzrost PKB w 3q21 był na wysokim poziomie powyżej 5% r/r.

• Prognoza średnioterminowa

Nie zmieniamy prognoz wzrostu PKB w Polsce: 5,4% w 2021 i 5,1% w 2022 (prognozy uwzględniają Polski Ład i Krajowy Plan Odbudowy). Głównym motorem wzrostu gospodarczego pozostanie konsumpcja prywatna. Sprzyjać jej będzie wzrost realnych dochodów ludności (efekt wzrostu płac realnych na skutek materializacji coraz mocniejszej presji płacowej) oraz redystrybucja dochodów w ramach Polskiego Ładu, przebiegająca od gospodarstw domowych z najwyższych do tych z najniższych przedziałów dochodowych (charakteryzujących się najniższą stopą oszczędności, por. wykres). To według nas z naddatkiem skompensuje wzrost inflacji ograniczający siłę nabywczą ludności. Podtrzymujemy ocenę, że ożywienie inwestycji będzie miało umiarkowany przebieg, zwłaszcza w obszarze inwestycji prywatnych, które utrudniać może ograniczona dostępność do części dóbr inwestycyjnych (np. środki transportu). W 2022, wraz z rozruchem Krajowego Planu Odbudowy, spodziewamy się natomiast intensyfikacji inwestycji publicznych. Trzeci motor wzrostu – eksport – powinien czerpać korzyści ze słabego złotego, napływów BIZ i wdrożenia pakietu fiskalnego w UE, stymulującego popyt na kluczowym rynku zbytu. Utrzymujące się ograniczenia podażowe skutkują zmianą struktury nominalnego wzrostu (popyt w nieco większej części manifestuje się poprzez wzrost deflatora). Bez nich tempo wzrostu gospodarczego byłoby wyższe niż wskazują nasze prognozy. Oceniamy, że krajowy policy mix, ekspansywny w 2021 (opóźnione efekty transferów fiskalnych z 2020 i spadek realnej stopy procentowej), w 2022 będzie bliski neutralnemu.

• Źródła niepewności dla prognozy

Głównymi źródłami niepewności są: (1) przebieg pandemii, (2) wąskie gardła w światowej logistyce, (3) skala i tempo wykorzystania środków unijnych.

• Trendy bieżące

Sytuacja na rynku pracy w 3q21 nadal się poprawiała. Pomimo (niezbyt szerokiej) restrukturyzacji zatrudnienia u beneficjentów Tarczy Finansowej, stopa bezrobocia kontynuowała trend spadkowy. Według OECD polski rynek pracy, obok Nowej Zelandii, Japonii i Australii najszybciej (w 2q21), powrócił do poziomu zatrudnienia sprzed pandemii. W krajowych danych widzimy, że przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w sierpniu było nadal o ok. 95 tys. etatów niższe niż przed pandemią, odsezonowana stopa bezrobocia była z kolei o 0,7pp wyższa, co przekłada się na ok. 100 tys. więcej zarejestrowanych bezrobotnych. Badanie popytu na pracę również nie wskazuje na jego pełną odbudowę - liczba nowo tworzonych miejsc pracy jest o ok. 15% niższa niż przed pandemią. Z drugiej strony liczba wakatów powróciła już do poziomu sprzed pandemii. Roczne tempo wzrostu wynagrodzeń oscyluje w  okolicy 8-10%, a przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wybiło się już powyżej przedpandemicznego trendu.

• Prognoza średnioterminowa

Przewidujemy, że w najbliższych kwartałach sytuacja na rynku pracy (pomijając negatywną sezonowość zimą) będzie ulegać dalszej poprawie. Chociaż popyt na pracę nie odbudował się w pełni, to już teraz nie jest całkowicie zaspokajany, co sprzyja narastaniu presji płacowej. Presję na wzrost płac wzmacnia dodatkowo podwyższona inflacja, która wymusza ruchy indeksacyjne. Zgodnie z nowelizacją ustawy budżetowej na 2021 rząd przeznaczy 6% rocznych wynagrodzeń osobowych na dodatkowy fundusz motywacyjny dla sfery budżetowej. W budżecie na 2022 przewidziano z kolei wzrost wynagrodzeń w sektorze publicznym o 4,4%. W efekcie, podwyższamy naszą prognozęwzrostu płac w gospodarce,powyżej 8%. W tym kontekście zapowiedziana na przyszły rok podwyżka płacy minimalnej o 7,5% do 3010 zł przełoży się prawdopodobnie na spadek relacji wynagrodzenia minimalnego do przeciętnego. Efektywnie wzrost relatywnie niskich dochodów będzie jednak zwiększony (ponad skalę wzrostu przeciętnych wynagrodzeń) przez zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu. Na krajowym rynku pracy ponownie pierwsze skrzypce zacznie grać demografia, a w średniej perspektywie popyt na pracę będzie przekraczał jej dostępny zasób. Stopa bezrobocia będzie dalej spadać, a brak pracowników stanie się coraz bardziej dotkliwy. W średnim terminie zapowiedziane programy inwestycyjne mogą przyspieszyć niezbędny proces automatyzacji. I tak koniecznością pozostanie jednak stymulowanie wzrostu aktywności zawodowej i otwarcie na pracowników zagranicznych, być może z nowych kierunków.

• Źródła niepewności dla prognozy

Główne źródła niepewności to: (1) sytuacja pandemiczna; (2) skala przepływów migracyjnych, (3) niepewny kształt zmian regulacyjnych (w tym podatkowych).

• Trendy bieżące

3q21 stał pod znakiem kontynuacji wzrostowego trendu inflacji, z comiesięcznymi zaskoczeniami „w górę” i dojściem do poziomu 5,8% r/r we wrześniu (najwyżej od ponad 20 lat). O ile w przypadku żywności słusznie zakładaliśmy, że ten komponent nie będzie sprzyjać normalizacji procesów cenotwórczych, o tyle ceny paliw i energii rosną jeszcze mocniej niż przewidywaliśmy. W obu przypadkach pewną rolę odgrywają rosnące ceny certyfikatów CO₂, ale istotne są także inne czynniki: rosnące marże i gwałtowny wzrost cen surowców energetycznych. Inflacja bazowa pozostaje wysoko (we wrześniu wg naszych szacunków ok. 4%), w czym zasługa przejściowych czynników związanych m.in. z odmrożeniem sektora HoReCa, ale także cen administrowanych i odbudowującego się popytu. Ten ostatni czynnik najlepiej odzwierciedla zachowanie tzw. inflacji „superbazowej” (por. wykres).

• Prognoza średnioterminowa

Przed nami jeszcze kilka miesięcy wzrostu inflacji. Prognozujemy, że już w październiku inflacja CPI przebije poziom 6%, a w styczniu/lutym osiągnie szczyt powyżej 6,5%. Podwyżki cen energii elektrycznej i ogrzewania (zakładamy wzrost rachunków o ponad 10%), kontynuacja podwyżek cen gazu i opału, a także wzrost akcyzy od alkoholu i wyrobów tytoniowych sprawią, że także przez większość 1q22 inflacja pozostanie w okolicy 6% r/r. Taki scenariusz jest wspierany przez coraz bardziej prawdopodobny dalszy wzrost inflacji żywności, na który wskazują nie tylko ceny skupu produktów rolnych, ale także rosnące koszty produkcji żywności przetworzonej (m.in. pracy i energii).

Powrót inflacji do celu w średnim terminie nie będzie szybki i łatwy. Inflacja zacznie spadać od marca. Lokalne minimum odnotujemy w trakcie 3q22, ale będzie ono powyżej 4,5% r/r. Najszybciej odwrócenie bieżącego wzrostowego trendu będzie widoczne w przypadku inflacji PPI, która powinna zacząć hamować już na przełomie roku. Po stronie inflacji bazowej istotny bieżący proinflacyjny element, czyli wzrost cen w HoReCa, ma wg nas przejściowy charakter i w 2022 będzie w tym obszarze działać efekt wysokiej bazy. Kombinacja innych, proinflacyjnych czynników (m.in. podwyżka płacy minimalnej, boom mieszkaniowy, mocny popyt konsumpcyjny) sprawi jednak, że pomimo wysokiej bazy skala spadku inflacji bazowej będzie niewielka, a w 2h22 powróci ona do wzrostów i na koniec roku może być nawet nieznacznie wyższa, niż oczekiwane przez nas wysokie poziomy na koniec 2021.

• Źródła niepewności dla prognozy

Głównymi czynnikami ryzyka są: (1) zmiany regulacyjne i administracyjne, (2) kurs złotego, (3) odkotwiczenie oczekiwań inflacyjnych i spirala cenowo-płacowa.

• Trendy bieżące

Najnowsze dane pokazały pogorszenie obrazu sytuacji w bilansie płatniczym. Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących (CAB) po lipcu spadła do 1,3% PKB, a więc była o ponad połowę mniejsza niż na szczytowym poziomie 2,9% PKB na koniec 2020. Sam szczyt przesunął się dużo niżej po dwóch rewizjach NBP (w sumie o -1,1% PKB). Utrzymuje się duża nadwyżka w handlu usługami, ale od maja pojawił się deficyt w obrotach towarowych wynikający z mocnego wzrostu wartości importu (odbicie popytu wewnętrznego oraz skok cen surowców i komponentów). Utrzymuje się wzrostowy trend bezpośrednich inwestycji zagranicznych, których gros stanowią reinwestowane zyski. W połączeniu z napływem środków UE skutkuje to spadkiem zadłużenia zagranicznego w relacji do PKB.

• Prognoza średnioterminowa

Przewidujemy, że po dwukierunkowych zaburzeniach związanych z efektami pandemii, saldo obrotów bieżących bilansu płatniczego powróci do wzrostowego trendu opartego o strukturalne czynniki. W najbliższym czasie kontynuowane będzie jednak pogorszenia salda. Rosnący import (na skutek przyspieszenia importochłonnych inwestycji) będzie przekładał się na spadek nadwyżki towarowej. Napływ coraz wyżej wykwalifikowanej siły roboczej (co związane jest m.in. z ekspansją branży IT) podniesie wynagrodzenia nierezydentów i ich transfery za granicę. Na przełomie 2021/2022 czynniki te zepchną CAB w pobliże zera. W takiej sytuacji nie można wykluczyć, że dalsze nasilenie czynników przejściowych (wzrost cen surowców oraz komponentów produkcyjnych, a także kosztów transportu) i utrzymanie ograniczeń w napływie turystów mogą przejściowo wywołać deficyt. Jednocześnie spodziewamy się utrzymania szybkiego (dwucyfrowego) wzrostu eksportu oraz dalszego napływu inwestycji zagranicznych (pomaga tzw. nearshoring). Znaczny napływ środków z UE wraz z rozpoczęciem programu NGEU, a także nominalny wzrost PKB o ok. 10% przez szereg najbliższych kwartałów pozwolą ograniczyć relację długu zagranicznego do PKB nawet poniżej 50% już w 2022. Ten pozytywny trend jest bardzo ważnym czynnikiem działającym w stronę poprawy oceny wiarygodności kredytowej Polski.

• Źródła niepewności dla prognozy

Głównymi czynnikami ryzyka dla prognozy CAB są: (1) zaburzenia w łańcuchach dostaw; (2) ceny surowców (ropy); (3) przepływy funduszy UE.

• Trendy bieżące

RPP uznała, że ryzyko utrwalenia wysokiej inflacji stało się zbyt wysokie i na posiedzeniu w październiku wybrała wariant „ucieczki do przodu”. Stopa referencyjna NBP wzrosła o 40pb do 0,50%, stopa lombardowa wzrosła o 50pb do 1,00%, a stopa depozytowa pozostała na poziomie 0%. Zróżnicowana skala zmian to dążenie do normalizacji (poszerzenia) korytarza podstawowych stóp NBP. W tle decyzji RPP jest wzrost inflacji w poprzednich kilku miesiącach o ok. 1pp (mocniejszy od prognoz), kilka podwyżek stóp procentowych dokonanych przez inne banki centralne w regionie (Czechy, Węgry, Rumunia), pogorszenie obrazu sytuacji w bilansie płatniczym oraz presja na osłabienie złotego.

• Trendy bieżące

Bieżąca sytuacja fiskalna jest zaskakująco dobra. Po nieznacznym spadku deficytu fiskalnego (ESA) w 1q21 (do 6,5% PKB w ujęciu 4kw. skum. vs. 7,0% PKB w 2020), w trakcie 2q21 wynik fiskalny istotnie się poprawił. Budżet państwa i budżety samorządów odnotowały w tym okresie nadwyżkę (odpowiednio 31,4 i 7,7 mld zł) co oznacza, że po 2q21 deficyt fiskalny obniżył się prawdopodobnie poniżej 3,0% PKB. Po sierpniu budżet państwa odnotował rekordową nadwyżkę w wysokości 43,4 mld PLN. Znacznie lepszy od zakładanego wynik budżetu to efekt dobrego zachowania strony dochodowej. Wsparciem dla dochodów jest mocny wzrost bazy podatkowej (dwucyfrowy wzrost nominalnego PKB). Bardzo dobrze wygląda też dynamika niepodatkowych dochodów budżetu. Jest tak nie tylko dzięki transferowi wysokiego zysku z NBP, ale też dzięki dochodom z aukcji rekordowo drogich uprawnień do emisji CO₂. Dług publiczny (ESA) w 2q21 wszedł na trajektorię spadkową, obniżając się do 57,5% PKB (z 59,1% PKB po 1q21).

• Prognoza średnioterminowa

Prognozujemy, że w latach 2021-2022 nastąpi szybka poprawa podstawowych parametrów fiskalnych po znacznym pogorszeniu na skutek pandemicznego szoku w 2020. Nowelizacja budżetu na 2021 oznacza wzrost wydatków w ostatnim kwartale bieżącego roku, ale jednocześnie ograniczenie całorocznego deficytu budżetowego ze wstępnie planowanych 82,3 mld PLN do 40,4 mld PLN. W naszej ocenie nawet obniżony deficyt daje przestrzeń do pozytywnej niespodzianki. Sektor samorządowy zakończy rok na niewielkim plusie (spadek inwestycji). Widzimy szansę na nadwyżkę także w sektorze ubezpieczeń społecznych, czemu sprzyja bardzo dobra sytuacja na rynku pracy. Szacujemy, żedeficyt fiskalny (ESA) w 2021 wyniesie 1,7% PKB, przy czym największy wpływ na wynik będą mieć wydatki jednostek pozabudżetowych (w ramach PFR i Funduszu Przeciwdziałania Covid-19 w BGK), w szczególności na walkę ze skutkami kolejnej fali pandemii jesienią. Przez to niepewność szacunku jest dosyć wysoka (przedział -0,7% PKB/-3,7% PKB). Choć wejście w życie Polskiego Ładu spowoduje ubytek dochodów (Polski Ład będzie tylko częściowo redystrybucją dochodów, a częściowo będzie mieć charakter stymulusu fiskalnego), to „wydajna” fiskalnie struktura wzrostu i mocny wzrost baz podatkowych sprawią, że deficyt fiskalny pozostanie na ścieżce spadkowej (spadek do 1,3% PKB w 2022). Dług publiczny w relacji do PKB będzie się stopniowo zmniejszać, do 56,9% na koniec 2021 i 54,3% na koniec 2022.

• Źródła niepewności dla prognozy

Główne źródła niepewności to: (1) skala i tempo ożywienia, (2) przepływy finansowe Polska – UE, (3) kształt polityki fiskalnej państwa

Choć pierwsze symptomy powstawania ograniczeń podażowych w światowej gospodarce pojawiły się już pod koniec 3q20, to temat ten nadal nie schodzi z pierwszych stron gazet. Sztandarowym przykładem branży zmagającej się z tym problemem jest motoryzacja. Chociaż po pierwszym lockdownie w kwietniu 2020 nastąpiło szybkie odbicie produkcji w sektorze, to trwale zaburzone zostały łańcuchy dostaw. Od grudnia 2020 do sierpnia 2021 wartość produkcji niemieckiej motoryzacji skurczyła się prawie o jedną trzecią, a produkcja samych samochodów prawie o połowę. Przykłady występowania ograniczeń podażowych można mnożyć – występują też w produkcji sprzętu RTV/AGD, mebli czy artykułów budowlanych. W niektórych branżach/lokalizacjach brakuje także pracowników.

Na pytanie o przyczyny powstawania ograniczeń podażowych udzieliliśmy już odpowiedzi w poprzednim Kwartalniku. Ich źródłem wciąż jest dynamiczne odbicie gospodarcze i zwiększenie znaczenia towarów kosztem usług, czyli silny popyt, którego nie jest w stanie zaspokoić sztywna w krótkim terminie podaż. W USA konsumpcja towarów wzrosła o 15% względem stanu przed pandemią, czemu nie jest w stanie w pełni sprostać produkcja. Kolejne ważne źródło ograniczeń podażowych to problemy globalnej logistyki. Ceny frachtu morskiego z Chin są obecnie co najmniej 4-5 razy wyższe niż pod koniec 2019, a czarter kontenerowców jest ok. 6 razy droższy. Znacząco spadła punktualność kontenerowców, co utrudnia planowanie logistyki. Przepustowość światowych portów jest za mała by zaspokoić popyt, co nawet bez dodatkowych ograniczeń (np. związanych w kwarantanną pracowników) generowałoby opóźnienia. W sierpniu z powodu wykrycia Covid-19 na dwa tygodnie wstrzymano przeładunki w chińskim Ningbo-Meishan, trzecim największym porcie na świecie. Z problemami zmaga się też transport lądowy –zarówno globalny (czas transportu koleją z Chin do Polski wzrósł z ok. 14 dni do powyżej 40), jak i lokalny (np. w Wielkiej Brytanii liczba kierowców samochodów dostawczych spadła o 1/6 względem stanu sprzed pandemii, a w Niemczech na początku września przez sześć dni strajkowali kolejarze).

W 3q21 aż 35% przedsiębiorstw przemysłowych w UE twierdziło, że niedobory komponentów lub sprzętu ograniczają ich rozwój. Najsilniej dotknięte niedoborami są motoryzacja, produkcja wyrobów elektrycznych i elektronicznych, tworzyw sztucznych oraz maszyn i urządzeń. W Polsce negatywny wpływ niedoborów podażowych, chociaż największy w historii, jest słabszy niż średnio w UE oraz ma nieco inną strukturę branżową. Na braki komponentów narzekają przede wszystkim producenci elektroniki, mebli i wyrobów z drewna oraz branża motoryzacyjna. W UE ograniczenia są najbardziej odczuwalne w Niemczech, gdzie w niektórych branżach wskazują na nie prawie wszystkie badane firmy. Większa dotkliwość ograniczeń podażowych na poziomie poszczególnych branż koreluje się z większą skłonnością do podnoszenia cen finalnych wyrobów. Na razie te wzrosty widać przede wszystkim na poziomie cen producentów, jednak przeniesienie rosnących kosztów na konsumentów historycznie było raczej tylko kwestią czasu.

Uważamy, że do końca 2022 nasilenie ograniczeń podażowych w gospodarce osłabnie. Można dostrzec kilka sygnałów sugerujących, że zachodzi – na razie bardzo powolna – normalizacja. Subindeks ISM pokazujący czas dostaw jest już wyraźnie poniżej szczytu z maja. Spowalniają wzrosty cen czynników produkcji wg indeksu PMI w Polsce i strefie euro. Do wysokiego popytu stopniowo dostosowuje się również strona podażowa. Przykładem może być wzrost wolumenu produkowanych w Chinach kontenerów, następujący w ślad za wzrostem cen frachtu. Na normalizację wskazuje też stabilizacja cen najważniejszych metali przemysłowych (choć tu widać też skutki interwencji państwowych na rynku). W perspektywienajbliższych kwartałów oczekujemy również stopniowej poprawy dostępności pracowników na wielu rynkach. Wraz z wygaszeniem pandemicznych zasiłków dla bezrobotnych, podwyżkami oferowanymi przez pracodawców oraz stabilizacją sytuacji pandemicznej oczekujemy złagodzenia napięć rynku pracy, także w USA, gdzie obecnie popyt na pracę przekracza dostępną podaż aż o ponad 2 mln.

W przypadku części branż ograniczenia podażowe mogą jednak trwać latami. Podaż nie nadąża za rosnącym zapotrzebowaniem na półprzewodniki i metale ziem rzadkich ze strony branż pragnących wpisać się w koncepcję Internet of things. Chociaż światowa wartość sprzedaży półprzewodników przebiła już szczyt z 2018, bardzo trudno jest o dalsze szybkie wzrosty podaży. Po pierwsze, proces budowy nowych fabryk jest długotrwały. Po drugie, już istniejące fabryki półprzewodników zmagają się z problemami (np. na Tajwanie z niedoborem ważnej przy produkcji wody, blackoutami czy kwarantannami wśród pracowników).

Zakładając, że podwyższony popyt na towary utrzyma się na dłużej, niezbędne będzie zwiększenie przepustowości handlu, tzn. inwestycje w porty, koleje jak i zniesienie różnego rodzaju pozataryfowych barier handlowych utrudniających wymianę.